Сабақ жоспары
Пән: «
Мұнай мен газды өндеудің процестер мен аппараттар»
Оқытушы: Жайкбаева Э.Т.
Топ: 891
Тақырыбы: Құбыржолы. Арматура.
Сабақ мақсаты:
Оқыту.
Құбыржол және арматура тұсініктемелерді, олардың
классификациясын, құрылымын, құбыржолдын
диаметрің есептеуің оқыту.
Дамыту:
техникалық ойлану қаблеттілігің дамыту, өмірмен
байланыстыру, есептеу, кестеден жылдамдықты тандау дағдыны дамыту.
Тәрбие:
техникаға қызықтыру,
техникалық ой-өрісін кеңіту.
Сабақтың түрі: дәріс
Көрнекі құралдар: Задвижканың моделі, графопроектор,
интерактивті тақта, оқулық, кесте, калькулятор, стенд,
сызғыш, қалам.
Пән аралық байланыс: ҚМжәнеЖ, физика,
сызу, математика
Сабақтың
жүру барысы
1.
Ұйымдастыру
сәті: сабаққа қатысуын тексеру,
сабақтың мақсаттарын,Тақырыбын айту.
2.Білімді бақылауды ұйымдастыру:
Өткен
сабақты қысқаша жалпылау және жаңа
тақырыбпен логикалық байланыстыру. Фрондальді сурау:
-Гидравликалық процестін мағынасы?
Оның қозғаушы куші?
-Заттар қандай фазалық жайдайда
болады? Идеал және нақты сүйықтар.
-Сүйықтардың қандай
физикалық қасиеттері болады?
-Көлемдік мөлшердін тендеу және
орташа жылдамдықтын тендеу?
-Массалы мөлшер және массалы
жылдамдық тендеуі?
3.Жаңа сабақты түсіндіру:
- Құбыржол түсініктемесі.
Құбырлардың жасалатын материалдары.
- Фасонды бөлімдері.
Құбыржолдың қосылыстарының түрлері.
- Арматура т.сініктемесі. Арматураның
классификациясы.
-Кран. Вентиь. Задвижка. Құрылымы.
Артықшылары және кемшіліктері.
-Қубыржолдың диаметрің есептеу
жолы
.- Мысалы есеп.
4. Жаңа материалды пысықтау:
Іс-тәжіребелі жұмыс: Есеп
4нұсқа.
Сабақтың қортындысы.
Ұй тапсырма: Ю.К.Молоканов
Бөлім 2. 62бет. Есеп
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
1) Ә.Ақбердиев «Химиялық технологияның процестері
және аппараттары» Алматы
1994ж.
2) Т.О.Омаралиев «Мұнай мен
газдан отын өндірудің арнайы
технологиясы» Алматы Білім
2002ж.
3)
10) А.Э.Генкин «Оборудование химических
заводов» М. Высшая школа 1986ж.
4)
11) А.Н.Плановский, В.М.Рамм «Процессы и
аппараты химической технологий» М. Химия 1968ж.
Тақырыб: Құбыржол. Арматура.
Құбыржол – ол құбырдаң,
қосылыстардан, фасонды бөлщектерден, арматуралардан
құрылған күрделі қүрылыс.
Құбыр – құбыржолдың
негізгібөлігі. Олар болаттаң, шойыннаң, түсті
металдаң ( мыс, жез, алюминий, қорғасын, титан),
керамикадаң, шыныдан,фарфордан,
пластмассалардан(винипласт,полиэтилен,фаолит,фторопласт) материалдардан
жасалынады.
Қосылыстар және фасонды
бөліктер
Ажырамайтын қосылыстар: оларға пісірме, дәнекерлеу,
желімдеу қосылыстар жатады.
Ажырамалы қосылыстар: оларға фланецті, бүрандама, арнаулы
қосылыстар жатады.
Фасонды бөлшектер бір диаметрдең басқа диаметрге
ауысқанда, ағынның бүрылғанында (бұрылыс),
иіні, екібүрылыс,үштібүрылыс, айқастырма, ауысу құрылғылар
жатады.
Құбыржол арматуралар – құбыржолда
қозғалыс жасаған сұйықтар мен газдар
ағындарың басқару ұшін қолданалатың
құрылғылар. Оларға – кран, вентиль, задвижка (ысырма)
жатады.
Арматуралардың классификациясы
1) Пайдалануына
қарай:
-
Бекіту арматура – ағынды толық
бекітетің арматура;
-
Реттеуші арматура – өтетін ортаның
қысымын және мөлшерді реттейтің арматура;
-
Сақтандырғыш арматура: оларға –
сақтық клапан, кербағытты клапан, деңгей
нұсқағыш, бусүйықты қайтарғыш
құрылғылар жатады.
2)
Шартты қысымына қарай:
-
Төмен қысымды Ру1МПа
-
Орташа қысымды Ру= 1,6 – 6,4 МПа
-
Жоғары қысымды Ру=10 –
100МПа
-
Вакуумды Ру 0.1 МПа
-
Аса жоғары Ру 100МПа
3)
Шартты өтуіне ( диаметріне) қарай
-
Кіші өтуі Ду 40 мм
-
Орташа өтуі
Ду=
50 – 250мм
-
Ұлкен өтуі Ду 250мм
4) Конструкциясына
қарай: кран, вентиль, задвижка, клапан болады.
Мұнайгазөндеу қондырғыда
пайдаланатын арматураларға қойылатын негізгі талаптар: берікті,
қымтаулы, сенімді, жарғышқа қаупсіз, коррозияға
тұрақты болуы қажет.
Бекіту арматура
Кран. Құрылғысы: корпус, ішінде өтпелі тесігі бар.
Конусты тығын, қымтайтың тығыздама (сальник)
Артықшылығы:
құрылымы қарапайым, гидравликалық кедергісі аз .
Кемшілігі:
сұйықтың мөлшерін реттеу қыйың,
қымтау төмен.
Задвижка (ысырма) Д=50 – 2000мм; Р 100МПа пайдаланады.
Диск
арқылы сұйықтың ағыны бекітіледі. Параллельді
және сына (клин) тұрде болады.
Артықшылығы:
гидравликалық кедергісі аз, су, газ, сығылған ауа,
мұнайөнімдер магистрал жолында қолданалады.
Кемшілігі: ауыр
келеді, антикоррозиялық қорғау күрделі.
Вентиль. Бөшкетәрізді корпустің
ішінде бұрандама шпиндель қозғалыс жасайды. Жабылған
кезде клапан тығыздалып корпустын еріне отырады.
Артықшылығы:
қысым және температура диапозоны кең, клапанның
қадамы үлкен емес.
Кемшілігі:
гидравликалық кедергісі ұлкен, ласталған,
тұтқырлық ортада пайдалануға болмайды.
Құбыржолдың
диаметрің есептуі
Құбырдың диаметрі мөлшер
теңдеуінен анықталады:
Көлемдік мөлшері
Q =F·ω = ·ω ( м3/с)
Мұнда: d = ( м)
Массалы
мөлшері:
G = F·ω·ρ = ·ω ·ρ (кг/с)
d = (м)
Егер жылдамдығы көбейсе диаметрі
азаяды, онда гидравликалық кедергісі өседі, сонымен энергия
шығыны көбееді. Ал егер жылдамдығы азайтсақ диаметрі
ұлкееді, сонымен құбыржолдың габариті және
бағасы өседі.
1.Сондықтаң оптімалды жылдамдық
қабылдайды (Ю.К. Молоканов 60бет, Кесте)
2.Гидравликалық кедергісің есептейді ΔР≤ 5-15%Райдау
3.егер ΔР>5-15%Райдау,
онда ω азайтады? Ал гидравликалық кедергісін қайта есептейді
Кесте:
Орта және қозғалыс шарты Жылдамдық (м/с)
Сұйықтар
Өз еркі қозғалыста
Насостың құбыржолында 0,1 – 0,5
Сорғыш
0,5 – 1,5
Айдағыш 1 - 3
Газдар
Табиғи тартым 2
- 4
Еріксіз қозғалыс
Вентиляторлардын газжолдарында 4 - 15
Компрессорлардын айдағыш 10 - 25
құбыржолдарында
Булар
Қаныққан булар қысымда ( МПа)
0,1 10 - 25
0,1 – 0,25 20 - 40
0,05 – 0,02 40 - 60
0,02 – 0,005 60 - 75
аса қызған бу 30 - 50
Мысалы -1: Аппараттын штуцерінің диаметрің
анықтаймыз. Берілетің
судың мөлшері 10м3/сағ судың орташа
температурасы 400С.
d =
ω =1 – 3м/с
аралығында қабылдаймыз
ω = 2м/с
d=
=
0.042м
Қабылдаймыз шартты диаметр dу = 40мм
Мысалы -2:
Сорғыш құбыржолда бутилді спирт қозғалыс жасайды.
Оның мөлшері 12кг/с, температурасы 1000С№
Құбыржолдың диаметрің анықтаймыз.
d =
бутилді спиртің температура 1000С
–дағы тығыздығын кесте бойынша табамыз ρ = 751кг/м3
ω =0.5 – 1.5 м/с аралығында қабылдаймыз ω=1.5м/с
d = = 0.116м
қабылдаймыз шартты диаметрің dу=125мм
1нұсқа.
Берілгені: Құбыржолда аммиак тасымалданады. Оның мөлшері
G=10кг/с, орташа температурасы 570С,
абсолютты қысым 0,12МПа. Құбыржолдың диаметрің
анықтаймыз.
2 нұсқа. Берілгені: Құбыржолмен сірке
қышқылдық ты аппараттка айдайды; оның мөлшері G=15000кг/сағ,
температурасы 450С. Құбырдың диаметрің
анықтаңыз.
3.нұсқа.
Берілгені: Құбыржолда метан газы тасымалданады. Оның мөлшері G=15
кг/с, орташа температурасы 900С, абсолютты қысым 0,18МПа. Құбыржолдың
диаметрің анықтаңыз.
4 нұсқа: Берілгені: Құбыржолмен су буы
тасымалданады, оның мөлшері G=3,5кг/с абсолютты қысымы 3ат.
Құбырдың диаметрің анықтаңыз.